Interview Wouter Pieterse, Spectrum. De kwetsbare groep in de energietransitie

08 mei 2019 - De mensen met een smalle beurs zijn niet de meeste makkelijke groep om te bereiken met een boodschap over de energietransitie of duurzaamheid. “Mensen hebben wel wat anders aan hun hoofd”, zegt Wouter Pieterse van de Arnhemse organisatie Spectrum. Hoe zorgen we ervoor dat deze groep in Gelderland voordeel hebben van de energietransitie? Tijd voor een gesprek met Wouter.

Door: Randy Gasper-Rothengatter, Klimaatverbond

“De gas- en energieprijzen gaan stijgen. Met die wetenschap zou je je huis kunnen verduurzamen, maar veel huizenbezitters hebben daar simpelweg niet de middelen voor. Veelal krijg je subsidie op investeren, maar dan moet dat wel kunnen, uit eigen geld of op een lening. Om te kunnen lenen moet je kredietwaardig zijn en rentes zijn soms hoog. Dat is best gek, dat je moet investeren om subsidie te krijgen. Dat komt er in de praktijk op neer dat mensen mét geld subsidie krijgen en de mensen met een smallere beurs niet. Dit werkt verdere inkomensongelijkheid in de hand. Best krom, als je het mij vraagt.”

Oude systemen creëren weinig vertrouwen en draagvlak

Maar hoe zou het dan wel kunnen? “Huizenbezitters begrijpen best wel dat er maatregelen genomen moeten worden voor een beter klimaat”, aldus Wouter. “Er zijn genoeg bewoners die samen aan de slag gaan in hun wijk. Ze lopen dan vaak tegen oude systemen van overheden en organisaties aan. Buurtbewoners hebben zelf veel en goede ideeën over de verduurzaming van hun woning, straat of woonwijk.  Ze richten een energiecoöperatie op, doen collectieve acties en/of worden Wijk van de Toekomst. “

Gemeenten starten op hun beurt ook allerlei processen en willen bewoners graag ondersteunen. Immers, de wijken moeten van het gas af en warmtevisie opgesteld. Externe bureaus worden ingehuurd en advies wordt ingewonnen. Ondertussen wordt er aan de gemeente getrokken door grote (markt)partijen die wel een warmtenet willen aanleggen of warmte willen leveren. Het wordt een spel van systemen en bewoners hebben het nakijken. Zij doen het vrijwillig, terwijl zij ook de kennis hebben. Ze willen met die kennis dan ook zelf voor een warmtevoorziening regelen en daarmee de investering binnen de gemeenschap houden, zodat ze niet afhankelijk worden van een externe monopolist. Het spel rondom al die belangen wringt. ”

Maak buurtbewoners mede-eigenaar van de energietransitie

“Dat zijn enorm gemiste kansen!”, zo stelt Wouter. “Het is juist belangrijk om buurtbewoners serieus te nemen. De kracht van een gemeenschap is het sterkst. Maak ze daarom mede-eigenaar van de oplossing. Laat ze bijvoorbeeld in de vorm van een energiecoöperatie investeren in zonnevelden of warmtenetten. Investeer vervolgens met elkaar in die verduurzaming. Laat hen dan ook samen die investering terugverdienen, de winsten zelf in fondsen stoppen en opnieuw investeren in de volgende stap naar verduurzaming. Geef ze niet alleen die verantwoordelijkheid, maar geef ze daarvoor ook het geld, zeggenschap en het vertrouwen.”

Elke dag zorgen of je wel te eten hebt

“Ik denk dat we zo ook gehoor kunnen vinden bij de meest kwetsbare groepen. Als we hen ook serieus nemen en luisteren naar hun problemen. Deze groepen proberen al heel zuinig te zijn met energie en besparen dus al. Zij ervaren stress omdat ze dagelijks zorgen hebben of er wel eten op tafel staat of dat ze wel nieuwe schoenen kunnen kopen voor hun kinderen. Die groepen hebben dus vooral behoefte aan een oplossing voor die stress. Ontzorgen is het toverwoord. Zowel in geld als in denkkracht, want het denken bij deze groep staat nu meer in de overlevingsstand.”

Gezonder wonen leidt tot gezondere mensen

“Het is vervolgens aan de gemeenschap om dit zo efficiënt en kosten effectief te doen, waarbij niet perse de makkelijke technische oplossing moet kiezen, maar vooral zorgdragen voor het welzijn van mensen en effect op lange termijn. Veel woningen laten te wensen over, denk ook vooral aan woningen die recent verkocht zijn door de sociale verhuurders of door (buitenlandse) investeerders. Het is erg belangrijk om deze aan te pakken in het kader van de energietransitie. Een gezond huis met lagere lasten zorgt voor gezonde mensen, die fitter en vitaler zijn. Er komt ruimte om weer plannen te maken.”

Zonder zorgen meer perspectief

“Buurtbewoners kunnen die groep helpen. Zij kennen de wijk en de mensen die er wonen. Zij worden op hun beurt weer gezien als goede buur. Een buur zonder winstoogmerk. Het vertrouwen in hen is groter dan partijen die belangen lijken te hebben. Ook bij de armere groepen in hun omgeving. Een goede buur die laat zien dat isoleren veel goedkoper kan, bijvoorbeeld door collectief materiaal in te kopen, en dat woonlasten omlaag kunnen, waardoor zorgen worden weggenomen, overtuigt meer dan een overheid of organisatie die continu strijdt met belangen. Zodra stress verdwijnt, durven ze ook weer verder vooruit te kijken.”

Betrek buurtbewoners en neem ze serieus

“Mijn boodschap aan overheden en marktpartijen is om open te zijn over de belangen, onzekerheden en de plannen. Door met de buurtbewoners te delen wat de plannen voor de buurt en wijk zijn en hoe buurtbewoners kunnen helpen bij de oplossing. Door ze te betrekken bij de vraag en hun feedback en ideeën vervolgens serieus te nemen. Buurtbewoners zijn ook bezig met het energievraagstuk, komen vaker dan je denkt uit de juiste industrie om genoeg kennis te hebben om oplossingen aan te dragen. Die kennis zouden overheden niet alleen in vertrouwen moeten uitbetalen, maar ook in geld en mandaat. Zeggenschap. Door buurtbewoners op alle fronten serieus te nemen, te zien als volwaardig partner en ze verantwoordelijkheid en bevoegdheden te geven nemen ze jou mee in de energietransitie.”