Landbouw en grondgebruik

Voor het programma Landbouw en Grondgebruik hebben we tot dusver zeven projectclusters geformuleerd, verdeeld over de drie genoemde sporen. 

I. Vermindering van de CO₂-uitstoot in de land- en tuinbouwsector:
1.    Energiebesparing op agrarische bedrijven
2.    Opwek duurzame energie: het agrarisch bedrijf als kleine energiecentrale
3.    Energetische verduurzaming van de glastuinbouw 

II. Terugdringen van dier-gerelateerde emissies op bedrijfsniveau: 
4.    Terugdringen Carbon Footprint in de melkveehouderij

III. Vastleggen van CO₂- in bodem en vegetatie:
5.    Koolstof vastleggen in landbouwbodems door goed bodembeheer
6.    Koolstof vastleggen in bomen, bossen en natuur
a.    Uitbreiding areaal bos buiten GNN
b.    Meer koolstof vastleggen in de Gelderse natuur
c.    Revitalisering van laagproductieve bossen
d.    Herstel en aanleg van landschapselementen
e.    Stimuleren Agroforestry en voedselbosbouw
7.    Meer met Gelders hout

Speerpunten 2020

Hieronder beschrijven we kort de beoogde aanpak voor onze drie speerpunten voor 2020:

Opwek duurzame energie op het agrarisch bedrijf

Partners: LTO, Alliander/Liander, AGEM, GNMF, VKA, Provincie, Regio Food Valley, andere regio’s en gemeenten

Veel agrariërs staan open voor verduurzaming van de eigen bedrijfsvoering en, bij een goed verdienmodel, voor levering aan derden door eigen opwek van duurzame energie. 
Met de partners in dit project gaan we sterk inzetten op zonnedaken. Van het enorme potentieel aan agrarische daken wordt nog slechts een fractie benut als gevolg van technische, administratieve en financiële belemmeringen. In de Achterhoek wil AGEM het initiatief nemen tot een reeks pilots in verschillende gemeenten rond het identificeren, stimuleren en koppelen van nieuwe initiatieven. De inzet richt zich op het optimaliseren van bestaande aansluitingen, koppelen van bedrijfsaansluitingen en aanvragen van aanvullende subsidies voor kansrijke locaties. Het totale geschatte potentieel op agrarische daken in acht Achterhoekse gemeenten is 412.500 MWh/j. AGEM streeft naar deelname van 40 bedrijven per pilotgemeente, 15 met grootverbruik en 25 met kleinverbruik. Als 2/3 hiervan meedoet levert dit binnen 1-2,5 jaar een resultaat op van 7000 Mwh/j per gemeente. Het slagen van dit project en opschaling ervan is sterk afhankelijk van voldoende netcapaciteit en financieringsmogelijkheden.

Met LTO als trekker inventariseren we in 2020 op tien bedrijven in verschillende sectoren het huidige elektriciteitsverbruik en maken we technische en financiële berekeningen voor maximale aantallen panelen op daken en bouwvlak; het plaatsen van kleine windmolens; alle gecombineerde besparingsmogelijkheden; het opwekken van groen gas en een business case voor al deze varianten samen. Hiermee maken we in 2020 zichtbaar hoe deze bedrijven zich kunnen ontwikkelen tot energieleverende bedrijven.

Koolstof vastleggen in landbouwbodems

Partners: LTO, VKA, GPG, Provincie, Gemeente Ede, Waterschap Vallei en Veluwe, Waterschap Rijn en IJssel, Platform Natuurinclusieve landbouw Gelderland, WUR

Landbouwbodems kunnen door het intensief bewerken van de grond veel emissies veroorzaken. Met het langdurig vastleggen van meer organische stof in de bodem kan de landbouwsector een positieve klimaatbijdrage leveren. Door het verhogen van het percentage organische stof met 1 procentpunt (bijvoorbeeld van 2,5 % naar 3,5 %) wordt per ha. 55 ton CO2 extra vastgelegd. Tegelijk is opbouw van organische stof goed voor de bodemstructuur, het bodemleven, het waterbergend en -afvoerend vermogen, het vasthouden van nutriënten, diergezondheid en weerstand tegen ziektes. 

De opgave voor de komende jaren is het vergroten van bodemkennis bij boeren, loonwerkers en terreineigenaren, en het realiseren van nieuwe verdienmodellen, waarbij het vaak gaat om een gestapelde beloning. We gaan specifiek op zoek naar koolstofbanken en/of grote CO2-uitstoters die direct willen investeren in compensatie van CO2-uitstoot via investeringen in bodemdiensten. 

Diverse partners hebben al projecten lopen rond een beter beheer van landbouwbodems, o.a. de Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Liemers, gemeente Ede, Gelders Particulier Grondbezit en Natuurmonumenten. Deelnemende agrariërs zijn enthousiast over de mogelijkheden om met beperkte maatregelen hun bodem te verbeteren en opbrengst te verhogen. Deze projecten gaan we uitbreiden en opschalen. Waar nodig zorgen we voor aanvullende kenniscomponenten. Naast eenmalige training organiseren we coaching op bedrijfsniveau, inclusief het meten van feitelijke bodemwaarden en de veranderingen daarin. Verder volgt onderzoek naar de effectiviteit van verschillende maatregelen op bedrijfsniveau. 

Koolstof vastleggen in bomen

Partners: Gelderse Natuur en Milieufederatie, Stichting Landschapsbeheer Gelderland, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Geldersch Landschap & Kasteelen, TreesForAll, GPG, provincie Gelderland, WUR, Stichting Probos

Bomen zijn een efficiënte en natuurlijke manier om CO2 uit de lucht op te vangen en de koolstof op te slaan. Een ha bos kan wel 8 tot 11 ton CO2 per jaar vastleggen. Daarnaast dragen bomen bij aan klimaatadaptatie, biodiversiteit, vasthouden van water, verbeteren van de landschapskwaliteit en het afvangen van fijnstof. Reden genoeg om snel meer bomen aan te planten, binnen bestaande bossen en daarbuiten.
De Gelderse Natuur- en Milieufederatie en Stichting Landschapsbeheer Gelderland werken samen in het (landelijke) project Plan Boom en hebben de ambitie om de komende vier jaar minstens 1 miljoen extra bomen te planten in Gelderland.

Gelderland is rijk aan landbouwgebieden die zich van oudsher kenmerken door veel landschapselementen. Maar liefst een kwart van de koolstof die in Gelderland in vegetaties is opgeslagen, zit in landschapselementen. Daarin kunnen we 8 ton CO2 per jaar per ha vastleggen. Stichting Landschapsbeheer heeft de afgelopen jaren 40 ha per jaar gerealiseerd. Voor 2020 ligt er de ambitie om dit te verdubbelen naar 80 ha.

Wageningen University and Research en Stichting Probos hebben een ‘Gereedschapskist Klimaatslim Bos- en Natuurbeheer’ ontwikkeld. Als onderdeel hiervan is de Bosgroep Midden Nederland op zeven plekken in Gelderland en Brabant pilots gestart. In open bos met slecht groeiende dennen zijn snelgroeiende soorten geplant, om het bos een impuls te geven: meer koolstof vastleggen, de biodiversiteit verhogen en het bos beter bestand maken voor een veranderend klimaat. Met de ervaringen uit deze pilots willen we in 2020 50 ha bos revitaliseren. Gemiddeld zorgt dit voor een extra CO2-opslag van 2,5 ton/ha/jaar.

Ook onderzoeken we in 2020 hoe we meer koolstof kunnen vastleggen in de Gelderse natuur, bijvoorbeeld door het omvormen van graslanden met lage biodiversiteit naar bos en het vernatten/uitbreiden van veengebieden.